Preek 6 oktober 2024

Vervoering en verdriet, heldere ogen en een duistere blik ze ontbreken geen van allen in de lezingen van deze zondag. Heel het leven komt er aan bod met zijn hoogten en diepten. Het kleine fragment uit het boek Genesis verhaalt ons over de droom van elk mensenkind. Dat je niet alleen door het leven hoeft te gaan, maar er iemand is die met je meegaat, ja die met je deelt. Die samen met je optrekt als een van God gegeven geschenk en roeping. Zo staat het geschreven op die eerste bladzijde van het geloofsverhaal. Onze vaders en moeders hebben het doorverteld en opgetekend als het innerlijk kompas van hun leven. Een heilige overtuiging, een goddelijke belofte.

Wij herkennen dat verhaal allemaal, zelfs als het in ons leven mogelijk heel anders is gelopen. Of het nu goede of kwade dagen zijn, het oude verhaal blijft spreken en zegt nee tegen alle vereenzaming en vervreemding. Daartoe is een mens niet geroepen.

De Schrift is kostbaar, omdat zij ons temidden van alle vallen en mislukken blijft spreken van een ander perspectief, van een weg ten leven. Kostbaar is de Schrift ook, omdat zij ons laat zien hoe mensen met die roeping en die opdracht hebben geworsteld. Want het leven is niet alleen een mooie droom , het is ook een weerbarstige en soms harde leerschool. Wat blijft er dan over van die droom, hoe ermee om te gaan?

Ook daarover doet de Schrift zijn verhaal, en dat maakt het niet alleen tot een eerlijk, maar ook tot een ogenschijnlijk tegenstrijdig boek. Wat op de eerste pagina klaar en helder lijkt, wordt gaandeweg een aangevochten verhaal. Want wat te doen als het anders loopt en de gedroomde eenheid tot een nachtmerrie wordt, een vechtpartij of een sprakeloos verzinken om geschonden vertrouwen?

Naast dat hooggestemd verhaal van het begin treffen we in de Schrift ook passages waarin het gaat over echtscheidingsprocedures en regels die handelen over hertrouwen. Hoe die twee met elkaar te rijmen? En is dat dan allemaal Gods woord? Ja, dat is alles Gods woord, dat in onze kronkelige mensengeschiedenis met ons meegaat. Dat afdaalt tot de diepten van het menselijk bestaan, de tweede lezing mediteert daarover.

In het evangelie van vandaag wordt door de Farizeeën met Jezus een discussie gevoerd. Daar komt de spanning tussen droom en werkelijkheid in alle hevigheid aan het licht. Tegelijk horen we in die discussie hoe verschillend er met het leven wordt omgegaan op grond van dezelfde Schrift. Beide partijen beroepen zich op de Schrift en toch liggen hun zienswijzen ver uit elkaar.

“ Staat het een man vrij zijn vrouw te verstoten?” Wie een gesprek zo begint, zit al heel gauw in een welles nietes discussie en daarmee in een heilloze confrontatie. Het leven is te gecompliceerd om met een simpel ja of nee problemen op te lossen.

In de vraag van de farizeeën vinden we niets terug van de worsteling van het leven. Alleen de dominante positie van de man klinkt erin door, de vrouw wordt hier helemaal geen rechten toegekend. Voeg daar nog bij dat de vraag eigenlijk gesteld wordt om Jezus te vangen en het wordt duidelijk dat heel de discussie iets heel anders beoogt. Het gaat hier helemaal niet om het geluk en heil van mensen. Het gaat om machtsposities veilig te stellen en daartoe wordt een duister spel gespeeld met behulp van hete hangijzers in het leven van alledag.

Jezus laat zich door dat misbruik van woord en gesprek niet van de wijs brengen. Hij gaat de discussie niet uit de weg, maar voert haar wel terug naar het hart van de vraag. En daar valt voor ons als kerk vandaag veel van te leren. Want de handelwijze van de farizeeën is ons ook niet vreemd.

Wanneer wij heden ten dage in de kerk geconfronteerd worden met vragen omtrent huwelijk, scheiding en hertrouwen, dan hebben wij in de Schrift een kostbaar getuigenis dat ons laat zien dat de geloofstraditie weet dat een simpel ja of nee niet volstaat. Dergelijke uitspraken kunnen zich welbeschouwd niet beroepen op Gods Woord zoals ons dat in de Schrift is overgeleverd.

Betekent dat dan dat er geen regels en normen meer zijn? Ach, broeders en zusters. De Schrift is geen wetboek dat als een politieman voorschrijft wat wel en niet mag. De Schrift geeft op menige pagina regels, maar die zijn geboren uit een zoektocht om het leven te hoeden, te bevorderen en te koesteren, niet om het te beknotten of af te snijden.

Jezus’ reactie op de Farizeeën is dan ook in eerste instantie niet een ja of nee, of het formuleren van een nieuwe regel. Hij brengt de vraag terug naar het niveau waar ze werkelijk thuishoort. Waartoe zijn wij mensen geschapen, waartoe zijn wij op aarde? Dat is de eerste en de laatste vraag. En dan volgt geen gebod of verbod, maar een citaat uit een geloofsverhaal dat spreekt over een gedeeld bestaan, over het samengroeien en samenleven van mensen.

Ja, maar daarna geeft Jezus aan de leerlingen toch uitleg en trekt hij duidelijke grenzen. Zeker, maar die staan nu in een heel andere context dan het juridische steekspel van ja en nee. Zij zoeken het leven te dienen en daarbij kijkt Jezus niet alleen vanuit de positie van de man. Ook de vrouw krijgt, zoals we hebben gehoord, hier haar eigen plaats.

Je zou wensen dat heel die discussie over echtscheiding en hertrouwen overbodig was. Want daartoe zijn wij inderdaad niet geschapen en geroepen. Maar het feit ligt er dat het leven soms heel anders gaat dan voorzien en verhoopt en daarvoor mogen wij als kerk de ogen niet sluiten. De traditie heeft dat ook niet gedaan zoals de Schrift zelf ons laat zien. Dat boek getuigt hartstochtelijk van Gods liefde voor de mens. Het verhaalt ook hoe in momenten van crisis en verlies, van dood en scheiding gezocht is naar een woord van leven, naar een woord dat heelt en geneest, dat toekomst schenkt. Want God is groter dan ons hart, en hij weerstaat elk menselijk oordeel. Hij weet van ons falen, maar Hij heeft ook weet van barmhartigheid, van vergeving en de genade van een nieuw begin, opdat wij zouden leven en leven geven.

Bidden wij om onderscheiding en inzicht, om liefde bovenal, dat wij elkaar te allen tijde bijstaan en helpen op de soms moeilijke weg van het leven. AMEN.

Abt Thijs Ketelaars.

PREEK B27dhj 2024B Gen 2,18-24 Mc 10,2-16