Nieuws

Hoop in verwarrende tijden.

In de huidige cultuur, waarin het Kerstfeest een belangrijke plaats inneemt, lijkt er haast geen tijd meer voor een voorbereidende bezinning. De kerstsfeer en de romantiek vullen de lucht al vanaf begin november op het gevaar af dat het feest zelf geen echt hoogtepunt meer kan zijn.

Toch voelen velen aan dat de eigenlijke reden om met Kerst feest te vieren vraagt om een bezinning. Als het grote verhaal van het Eerste en Tweede verbond niet meer met aandacht overwogen wordt, dreigen mooie woorden over de “Heer die is gekomen” vaag en misschien zelfs leeg en vreemd te worden.  Dan vervluchtigt ook de reden om het feest van Kerst met aandacht en hoopvol te vieren.

De Benedictijnse gemeenschap Poustinia-online wil een hulp zijn om in de Advent aan de hand van lezingen het “waarom” en “hoe” van Zijn unieke komen midden in onze geschiedenis en in ons eigen leven te volgen.

De retraite bieden we aan volgens de methode van de Benedictijnse oefeningen door Anselm Grün. Dit houdt in dat we met drie wegen werken: Reflectie over het Bijbelgedeelte, vragen om uit te wisselen en afsluiting met een ritueel.

Het verstaan van het Woord van God groeit nooit in isolement, vertrouwvolle dialoog met andere toehoorders van het Woord is nodig.

Werkwijze:

We maken een keuze uit de teksten van de week, na de Bijbeluitleg is er een uitwisseling met vragen, gevolgd door stilte en een ritueel, die ons wil binnenvoeren in de hoopvolle zin, die de komst van de Heer aan ons concrete leven in deze angstige tijd geeft.

Een overzicht van de lezingen zal worden toegestuurd na aanmelding.

Begeleiding: Janneke Krijger en Roel van der Voort

Datum:          1, 8, 15 en 22 december 2023

Tijdstip:         10.30 uur – 12.00 uur

Aanmelding: www.poustinia-online.nl

Aanbevolen door de abdij:  Poustinia-online

Op veler verzoek een herhaling van de psalmproeverij door Frans Croonen,

In het hart van de bijbel zit het boek Psalmen. Honderdvijftig gedichten die gaan over jouw en mijn leven. Blijdschap, vertrouwen, troost, dankbaarheid, zoeken, vloeken, worstelen, klagen: alles zit erin! De psalmen hebben een voorname rol in de regel van Benedictus, de monastieke liturgie en het contemplatieve gebed.

Wil je meer leren over de psalmen én de mooiste psalmen proeven? Doe mee aan deze laagdrempelige en inspirerende online workshop. Dit keer proeven we verschillende psalmen waarin het thema ‘verlangen’ op een verrassende manier opduikt.

Op vrijdag 10 november presenteert Frans Croonen, de geestelijk begeleider, coach en docent bij Zin en Zijn deze Psalmproeverij, die hij ,,Spirituele tapas”, noemt, het proeven van geestelijke liederen.

Datum:          10 november 2023

Tijd:                10.30 uur tot 12.00 uur

Begeleiding:  Frans Croonen

Aanmelding: www.poustinia-online.nl

In aanloop op de synode heeft Timothy Radcliffe een aantal conferenties gegeven. Bij deze delen we met jullie de vertaling van Abt Thijs en Gerard Mathijsen het 5e deel. We proberen de komende dagen alle conferenties te vertalen en te delen. De broeders wensen iedereen veel goeds en vragen jullie om gebed voor deze synode.

PAX!

Lees hier deel 1, deel 2, deel 3 en deel 4

Gezag

Er kan geen vruchtbaar gesprek tussen ons plaatsvinden tenzij we erkennen dat ieder van ons met gezag spreekt. We zijn allemaal in Christus gedoopt: priester, profeet en koning. De Internationale Theologische Commissie voor de sensus fidei citeert Johannes: ‘Jullie zijn gezalfd door de Heilige, en jullie hebben allemaal kennis’, ‘de zalving die jullie van [Christus] hebben ontvangen, blijft in jullie, en dus hebben jullie niemand nodig om jullie te onderwijzen’, ‘zijn zalving leert u over alle dingen’ (1Joh 2:20, 27).

Veel leken zijn tijdens de voorbereiding van deze synode verbaasd geweest toen ze merkten dat er voor het eerst naar hen werd geluisterd. Ze hadden aan hun eigen gezag getwijfeld en vroegen: ‘Kan ik echt iets aanbieden?’ (B.2.53). Maar het zijn niet alleen de leken die geen gezag hebben. De hele Kerk wordt geteisterd door een gezagscrisis. Een Aziatische aartsbisschop klaagde dat hij geen gezag had. Hij zei: ‘De priesters zijn allemaal onafhankelijke baronnen, die geen notitie van mij nemen.’ Ook veel priesters zeggen dat ze alle gezag hebben verloren. De crisis rond seksueel misbruik heeft ons in diskrediet gebracht.

Onze hele wereld lijdt aan een gezagscrisis. Alle instituties hebben hun gezag verloren. Politici, de wet, de pers hebben allemaal het gevoel gehad dat het gezag wegebde. Gezag lijkt altijd van andere mensen te zijn: óf dictators die op veel plekken aan de macht komen, óf de nieuwe media, óf beroemdheden en influencers. De wereld hongert naar stemmen die met gezag zullen spreken over de betekenis van ons leven. Gevaarlijke stemmen dreigen het vacuüm op te vullen. Het is een wereld die niet wordt aangedreven door gezag, maar door contracten – zelfs in het gezin, de universiteit en de kerk.

Dus hoe kan de Kerk het gezag terugkrijgen en spreken tot onze wereld die hongert naar stemmen die waar klinken? Lukas vertelt ons dat toen Jezus onderwees, ‘ze verbaasd waren over zijn onderwijs, omdat hij met gezag sprak’ (Lukas 4:32). Hij beveelt de demonen en zij gehoorzamen. Zelfs de wind en de zee gehoorzamen hem. Hij heeft zelfs de bevoegdheid om zijn overleden vriend tot leven te roepen: ‘Lazarus, kom naar buiten.’ (Johannes 11.43). Bijna de laatste woorden van het Matteüsevangelie: ‘Mij is gegeven alle macht in hemel en op aarde.’

Maar halverwege de synoptische evangeliën, in Caesarea Filippi, is er een enorme gezagscrisis, waarbij onze hedendaagse crisis op niets lijkt! Hij vertelt aan zijn naaste vrienden dat hij naar Jeruzalem moet gaan, waar hij zal lijden, sterven en weer zal opstaan. Ze aanvaarden zijn woord niet. Dus neemt Jezus hen mee de berg op en ondergaat hij voor hun ogen een transfiguratie. Zijn gezag wordt geopenbaard door het prisma van zijn glorie en het getuigenis van Mozes en Elia. Het is een gezag dat hun oren en ogen, hun hart en hun geest raakt. Hun verbeelding! Nu luisteren ze eindelijk naar hem!

Petrus is vervuld van vreugde: Het is goed voor ons om hier te zijn. Zoals Teilhard de Chardin in een beroemde uitspraak zei: ‘Vreugde is het onfeilbare teken van de aanwezigheid van God’. Dit is de vreugde waar zuster Maria Ignazia vanochtend over sprak, de vreugde van Maria. Zonder vreugde heeft niemand van ons enig gezag. Niemand gelooft een ellendige christen! In de Transfiguratie vloeit deze vreugde voort uit drie bronnen: schoonheid, goedheid en waarheid. We zouden andere vormen van gezag kunnen noemen. In het Instrumentum Laboris wordt het gezag van de armen benadrukt. Er is het gezag van de traditie en van de hiërarchie met haar bediening van eenheid.

Wat ik vanmorgen zou willen suggereren is dat gezag veelvoudig is en elkaar wederzijds versterkt. Er hoeft geen concurrentie te zijn, alsof de leken alleen meer gezag kunnen hebben als de bisschoppen minder hebben, of de zogenaamde conservatieven strijden om gezag met progressieven. We zouden in de verleiding kunnen komen om vuur af te roepen op degenen die we zien als tegenstanders van ons, zoals de leerlingen in het evangelie van vandaag (Lucas 9. 51 – 56). Maar in de Drie-eenheid is er geen rivaliteit. De Vader en de Zoon en de Heilige Geest concurreren niet om macht, net zoals er geen concurrentie is tussen onze vier evangeliën.

We zullen met gezag tot onze verloren wereld spreken als we in deze synode de competitieve bestaansvormen overstijgen. Dan zal de wereld de stem herkennen van de herder die hen tot leven roept. Laten we naar dit tafereel op de berg kijken en de interactie tussen verschillende vormen van gezag bezien.

Schoonheid

Ten eerste is er schoonheid of glorie. De twee zijn vrijwel synoniem in het Hebreeuws. Bisschop Robert Barron heeft ergens gezegd – en vergeef mij, bisschop Bob, als ik u verkeerd citeer – dat schoonheid mensen kan bereiken die andere vormen van gezag afwijzen. Een morele visie kan als moralistisch worden ervaren: ‘Hoe durf je mij te vertellen hoe ik mijn leven moet leiden?’ Het gezag van de doctrine kan als onderdrukkend worden afgewezen. ‘Hoe durf je mij te vertellen wat ik ervan moet denken?’ Maar schoonheid heeft een gezag dat onze intieme vrijheid raakt.

Schoonheid opent onze verbeelding voor het transcendente, het thuisland waar we naar verlangen. De jezuïetendichter Gerard Manley Hopkins noemt God ‘het zelf van schoonheid en de gever van schoonheid’.[1] Thomas van Aquino zegt dat schoonheid het uiteindelijke einde van ons leven onthult, zoals het doel waarop de boogschutter mikt[2].

Geen wonder dat Petrus niet weet wat hij moet zeggen. Schoonheid brengt ons verder dan woorden. Er wordt beweerd dat elke adolescent enige ervaring heeft met transcendente schoonheid. Als ze geen gidsen hebben, zoals de leerlingen Mozes en Elia hadden, gaat het moment voorbij. Toen ik een zestienjarige jongen was op een benedictijnse school, had ik zo’n moment in de grote abdijkerk, en ik had wijze monniken om me het te helpen verstaan.

Maar niet alle schoonheid spreekt van God. Nazi-leiders hielden van klassieke muziek. Op de feestdag van de Transfiguratie werd een atoombom op Hiroshima geworpen in een afschuwelijke parodie op het goddelijke licht. Schoonheid kan bedriegen en verleiden. Jezus zei: ‘Wee jullie, schriftgeleerden en Farizeeën, huichelaars! Want jullie zijn als witgekalkte graven die er van buiten inderdaad mooi uitzien, maar van binnen vol doodsbeenderen en allerlei onreinheid zijn.’ (Matteüs 23.27).

Maar de goddelijke schoonheid op de berg zal buiten de heilige stad schijnen wanneer de glorie van de Heer aan het kruis zal worden geopenbaard. Gods schoonheid komt het meest stralend tot uiting in wat het meest lelijk lijkt. Men moet naar de plaatsen van lijden gaan om een glimp op te vangen van de schoonheid van God.

Etty Hillesum, de joodse mystica die zich aangetrokken voelde tot het christendom, vond het zelfs in een nazi-concentratiekamp: ‘Ik wil daar zijn midden in wat mensen ‘horror’ noemen en toch kunnen zeggen: ‘Het leven is mooi’.'[3 ] Elke vernieuwing van de Kerk ging gepaard met een esthetische heropleving: orthodoxe iconografie, gregoriaans, contrareformatie-barok (niet mijn favoriet!). De Reformatie was gedeeltelijk een botsing van esthetische visies. Welke esthetische vernieuwing hebben we vandaag de dag nodig om een glimp van transcendentie te laten zien, vooral op plaatsen van verlatenheid en lijden? Hoe kunnen we de schoonheid van het kruis onthullen?

Toen de Dominicanen in de zestiende eeuw voor het eerst in Guatemala aankwamen, opende schoonheid de weg voor hen om het evangelie met de inheemse bevolking te delen. Ze weigerden de bescherming van de Spaanse conquistadores. De broeders leerden de plaatselijke inheemse kooplieden christelijke liederen, die gezongen moesten worden terwijl ze door de bergen reisden om hun goederen te verkopen. Dit opende de weg voor de broeders die vervolgens veilig konden opklimmen naar de regio die nog steeds bekend staat als Vera Paz, Ware Vrede. Maar uiteindelijk kwamen de soldaten en doodden niet alleen de inheemse bevolking, maar ook onze broeders die hen probeerden te beschermen.

Welke liederen kunnen het nieuwe continent van de jongeren betreden? Wie zijn onze muzikanten en dichters? Schoonheid opent dus de verbeelding voor het onuitsprekelijke einde van de reis. Maar misschien komen wij net als Petrus in de verleiding om daar te blijven. Er zijn andere vormen van fantasierijk engagement nodig om ons de berg af te brengen voor de eerste synode op weg naar Jeruzalem. De discipelen krijgen twee uitleggers aangeboden van wat ze zien: Mozes en Elia, de Wet en de Profeten. Oftewel van goedheid en waarheid.

Goedheid

Mozes leidde Israël uit de slavernij naar de vrijheid. De Israëlieten wilden niet gaan. Ze hongerden naar de veiligheid van Egypte. Ze waren bang voor de vrijheid van de woestijn, net zoals de leerlingen bang waren om de reis naar Jeruzalem te maken. In De gebroeders Karamazov van Dostojevski beweert de Grootinquisiteur dat ‘niets ooit ondraaglijker is geweest voor de mensheid en de samenleving dan de vrijheid… Uiteindelijk zullen ze hun vrijheid aan onze voeten leggen en tegen ons zeggen; ‘Het is beter dat je ons tot slaaf maakt, maar geef ons te eten.’’

De moed van de heiligen heeft gezag. Ze dagen ons uit om de weg op te gaan. Ze nodigen ons uit om met hen mee te gaan op het riskante avontuur van heiligheid. De heilige Teresa Benedicta van het Kruis werd geboren in een gelovig Joods gezin, maar werd als tiener atheïst. Maar toen ze bij toeval de autobiografie van St. Teresa van Avila oppakte, las ze die de hele nacht. Ze zei: ‘Toen ik het boek uit had, zei ik tegen mezelf: dit is de waarheid.’ Dit leidde haar tot de dood in Auschwitz. Dat is het gezag van heiligheid. Het nodigt ons uit om de controle over ons leven los te laten en God God te laten zijn.

Het populairste boek van de twintigste eeuw was The Lord of the Rings van J.R.R. Tolkien. Het is een diep katholieke roman. Hij beweerde dat het het verhaal van de Eucharistie was. De martelaren waren de eerste ‘gezagsdragers’ in de Kerk, omdat zij moedig alles gaven. G. K. Chesterton zei: ‘Moed is bijna een contradictio in terminis. Het betekent een sterk verlangen om te leven in de vorm van bereidheid om te sterven.’[4] Zijn we bang om de gevaarlijke uitdaging van ons geloof  aan te bieden? Herbert McCabe OP zei: ‘Als je liefhebt, zul je gekwetst worden, misschien wel gedood. Als je niet liefhebt, ben je al dood.’ Jonge mensen voelen zich niet aangetrokken tot ons geloof als we het domesticeren.

‘Volmaakte liefde drijft angst uit.’ (1 Johannes 4:18). Broeder Michael Anthony Perry OFM, voormalig minister-generaal van de Franciscanen, zei: ‘Door de doop hebben we afstand gedaan van het recht om angst te hebben.[5]’ Ik zou zeggen dat we afstand hebben gedaan van het recht om verslaafd te zijn aan angst. De moedigen kennen angst. We zullen alleen gezag hebben in onze angstige wereld als men ziet dat we alles riskeren. Toen onze Europese broeders en zusters vierhonderd jaar geleden het evangelie in Azië gingen prediken, stierf de helft van hen voordat ze arriveerden door ziekte, schipbreuk en piraterij. Zouden we hun waanzinnige moed hebben?

Henri Burin de Roziers (1930-2017) was een Franse Dominicaanse advocaat gevestigd in het Braziliaanse Amazonegebied. Hij daagde de grote landeigenaren voor het gerecht die de armen vaak tot slaaf maakten, hen dwong op hun uitgestrekte landgoederen te werken en die hen vermoordden als ze probeerden te ontsnappen. Henri ontving talloze doodsbedreigingen. Hij kreeg politiebescherming aangeboden, maar hij wist dat zij hoogstwaarschijnlijk degenen zouden zijn die hem zouden vermoorden. Toen ik bij hem logeerde, bood hij mij zijn kamer voor de nacht aan. De volgende dag vertelde hij me dat hij niet kon slapen voor het geval ze hem zouden komen halen en mij per ongeluk te pakken zouden krijgen!

Het gezag van schoonheid spreekt dus over het einde van de reis, het thuisland dat we nog nooit hebben gezien. Het gezag van heiligheid spreekt over de reis die we moeten maken als we willen aankomen. Het is het gezag van degenen die hun leven weggeven. De Ierse dichter Pádraig Pearse verklaarde: ‘Ik heb de prachtige jaren verspild die de Heer God aan mijn jeugd heeft gegeven – door onmogelijke dingen te proberen, en deze alleen al de moeite waard te achten. Heer, als ik de jaren had, zou ik ze opnieuw verspillen. Ik gooi ze van mij af.’[6]

Waarheid

Dan is er Elia. De profeten vertellen de waarheid. Hij doorzag de fantasieën van de profeten van Ba’al en hoorde de stille, zachte stem van stilte op de berg. Veritas, Waarheid, het motto van de Dominicaanse Orde. Het trok me al naar de Dominicanen voordat ik er een ontmoette, wat misschien  wat misschien maar goed was!

Onze wereld heeft de liefde voor de waarheid verleerd: nepnieuws, wilde beweringen op internet, gekke complottheorieën. Toch ligt in de mensheid een onuitroeibaar instinct voor de waarheid verborgen, en wanneer zij, de waarheid, wordt gezegd, heeft zij toch nog een laatste beetje gezag. Het Instrumentum Laboris is niet bang om eerlijk te zijn over de uitdagingen die we moeten aanpakken. Het spreekt openlijk over de hoop en het verdriet, de woede en de vreugde van het Volk van God. Hoe kunnen we mensen trekken naar Hem die de Waarheid is als we niet eerlijk zijn over onszelf?

Laat me slechts twee manieren noemen waarop dit profetisch overdragen van de waarheid uitspreken nodig is. In de eerste plaats door naar waarheid te spreken over de vreugden en het lijden van de wereld. In Hispaniola had Bartolome de Las Casas een leven van middelmatigheid geleid, tot hij de preek las van Antonio de Montesinos OP in de advent van 1511, waarin hij de conquistadores confronteerde met hun handelwijze om de inheemse bevolking tot slaven te maken: ‘Vertel me, met welk recht of volgens welke interpretatie van gerechtigheid houdt u deze Indianen in zo’n wrede en verschrikkelijke dienstbaarheid? Op grond van welk gezag hebt u zulke verfoeilijke oorlogen gevoerd tegen mensen die ooit zo rustig en vredig in hun eigen land leefden? Las Casas las dit, wist dat het waar was en bekeerde zich. Daarom zullen we tijdens deze synode luisteren naar mensen die waarheidsgetrouw zullen spreken over ‘de vreugde en de hoop, het verdriet en de angst van de mensen van onze tijd’ (Gaudium et Spes 1).

Voor de waarheid hebben we ook objectieve intellectuele toeleg nodig die weerstand biedt aan onze verleiding om het Woord van God en de leringen van de Kerk voor onze eigen doeleinden te gebruiken. ‘God moet gelijk hebben, want hij is het met mij eens!’. Bijbelgeleerden brengen ons bijvoorbeeld terug naar de oorspronkelijke teksten in hun vreemdheid, hun andersheid. Toen ik in het ziekenhuis lag, zei een verpleger tegen mij dat hij wenste dat hij Latijn kende, zodat hij de Bijbel in de oorspronkelijke taal kon lezen. Ik zei niks! Echte geleerden verzetten zich tegen elke simplistische poging om de Schriften of tradities in te zetten voor onze persoonlijke campagnes. Gods Woord behoort God toe. Luister naar hem. Wij bezitten de waarheid niet. De waarheid bezit ons.

Alle liefde opent ons voor de waarheid van de ander. We ontdekken hoe ze in zekere zin onkenbaar blijven. Wij kunnen ze niet in bezit nemen en voor onze doeleinden gebruiken. We houden van hen in hun anders-zijn, in hun oncontroleerbare vrijheid.

Dus op de berg van de Transfiguratie zien we dat verschillende vormen van gezag worden ingeroepen om de leerlingen voorbij de grote autoriteitscrisis van Caesarea Filippi te leiden. Dit alles en nog veel meer is noodzakelijk. Zonder waarheid kan schoonheid inhoudsloos zijn. Zoals iemand zei: ‘ Wat schoonheid is voor waarheid, is lekkere smaak voor eten.’ Zonder goedheid kan schoonheid bedriegen. Goedheid zonder waarheid vervalt in sentimentaliteit. Waarheid zonder goedheid leidt tot de Inquisitie. De heilige John Henry Newman sprak prachtig over de vele vormen van gezag, van bestuur, rede en ervaring.

We hebben allemaal gezag, maar verschillend. Newman schreef dat als het gezag van de overheid absoluut wordt, het tiranniek zal zijn. Als de rede de enige vorm van gezag wordt, vervallen we in dor rationalisme. Als religieuze ervaring de enige vorm van gezag is, zal bijgeloof winnen. Een synode is als een orkest, waarbij verschillende instrumenten hun eigen muziek hebben. Dit is de reden waarom de jezuïetentraditie van onderscheiding zo vruchtbaar is. De waarheid wordt niet bereikt door een meerderheid van stemmen, net zo min als een orkest of een voetbalteam geleid wordt door te stemmen!

Het gezag van leiderschap zorgt er zeker voor dat het gesprek in de Kerk vruchtbaar is, dat geen enkele stem de andere domineert en overstemt. Het onderscheidt de verborgen harmonie. Jonathan Sacks, opperrabbijn van Groot-Brittannië, schreef. ‘In turbulente tijden is er voor religieuze leiders een bijna overweldigende verleiding om de confrontatie aan te gaan. Niet alleen moet de waarheid worden verkondigd, maar ook de onwaarheid moet aan de kaak worden gesteld. Keuzes moeten als duidelijke verdeeldheid worden geformuleerd. Niet veroordelen is vergoelijken.’ Maar, zo beweert hij, `een profeet hoort niet één imperatief maar twee: leiding en mededogen, liefde voor de waarheid en een blijvende solidariteit met degenen voor wie die waarheid overschaduwd is. Het in stand houden van de traditie en tegelijkertijd het verdedigen van degenen die anderen veroordelen, is de moeilijke, noodzakelijke taak van religieus leiderschap in een niet-religieus tijdperk. [7]’.

Alle kracht komt van onze Drie-enige God, degene in wie alles wordt gedeeld. De Italiaanse theoloog Leonardo Paris beweert: ‘De Vader deelt zijn macht. Met iedereen. En hij configureert alle macht als gedeeld… Het is niet langer mogelijk om Paulus te citeren: “Er is geen Jood of Griek meer; er is geen slaaf of vrije; er is geen man en vrouw;allen tezamen zijt gij één in Christus Jezus” (Gal 3,28) – en een beroep doen op synodaliteit zonder te erkennen dat dit betekent dat we concrete historische vormen moeten vinden, zodat wordt erkend dat iedereen de macht bezit die de Vader hem of haar heeft willen toevertrouwen.[8]’

Als de kerk werkelijk een gemeenschap van wederzijdse versterking en vertrouwen  wordt, zullen we met het gezag van de Heer spreken. Het zal pijnlijk en mooi zijn om zo’n kerk te worden. Dit is waar we tijdens de laatste conferentie naar zullen kijken.

[1] ‘De gouden echo’

[2] ST III. 45

[3] Een onderbroken leven: de dagboeken en brieven van Etty Hillesum 1941 – 43, Persephone Books, Londen, 2007, p. 276

[4] Orthodoxie Londen 1996 p.134

[5] Benotti p.66

[6] Geciteerd door kardinaal Murphy-O’Connor, ‘Vijftigste verjaardag van het priesterschap’, in Daniel P. Cronin, Priesthood: A Life Open to Christ (St Pauls Publishing, Londen, 2009), p. 134.

[7] ‘Elijah en de stille, kleine stem’, www.rabbisacks.org/covenant-conversation/pinchas/elijah-and-the-still-small-voice

[8] Leonardo Paris, L’erede. Una cristologia, Queriniana, 2021, blz. 220-221. Binnenkort in het Engels uitgegeven door Brill, met een voorwoord van Massimo Faggioli.

In aanloop op de synode geeft Timothy Radcliffe dagelijks twee conferenties. Bij deze delen we met jullie de vertaling van Abt Gerard van het eerste deel. We proberen de komende dagen iedere dag één van zijn overdenkingen te delen. De broeders wensen iedereen veel goeds en vragen jullie om gebed voor deze synode.

PAX!

‘Hopen tegen hoop’

Timothy Radcliffe O.P. Retraite voor Synode te Rome oktober 2023

Meditatie n. 1

1 oktober 2023

Toen de Heilige Vader me vroeg deze retraite te geven, voelde ik me enorm vereerd, maar ook nerveus. Ik ben me diep bewust van mijn persoonlijke beperkingen. Ik ben oud – blank – een westerling – en een man! Ik weet niet wat erger is! Al deze aspecten van mijn identiteit beperken mijn begrip. Dus ik vraag je om vergeving voor de ontoereikendheid van mijn woorden.

We zijn allemaal radicaal incompleet en hebben elkaar nodig. Karl Barth, de grote protestantse theoloog, schreef over het katholieke ‘en/en’. Bijvoorbeeld Schrift en traditie, geloof en werken. Hij zou het het ‘verdammte Katholieke “En“‘ hebben genoemd, ‘das verdammte katholische “Und“‘. Dus als we de komende weken naar elkaar luisteren en het oneens zijn, bid ik dat we vaak zullen zeggen: ‘Ja, en…..’. In plaats van ‘Nee’! Dat is de Synodale manier. Natuurlijk is Nee soms ook nodig!

In de tweede lezing van de Mis vandaag zegt Paulus tegen de Filippenzen: “Vervolledig mijn vreugde door dezelfde gezindheid, dezelfde liefde, één van hart, één gedachte”. (Filippenzen 2,2). We zijn hier bijeen omdat we niet eensgezind zijn in hart en hoofd. De overgrote meerderheid van de mensen die deel namen aan het synodale proces waren verrast door vreugde. Voor velen is het de eerste keer dat de Kerk hen uitnodigt om over hun geloof en hoop te spreken. Maar sommigen van ons zijn bang voor deze reis en voor wat ons te wachten staat. Sommigen hopen dat de Kerk drastisch zal veranderen, dat we radicale beslissingen zullen nemen, bijvoorbeeld over de rol van vrouwen in de Kerk.  Anderen zijn bang voor precies deze zelfde veranderingen en vrezen dat ze alleen maar zullen leiden tot verdeeldheid, zelfs schisma. Sommigen van jullie zouden hier liever helemaal niet zijn. Een bisschop vertelde me dat hij had gebeden om niet gekozen te worden om naar hier te komen. Zijn gebed werd verhoord! Jullie zijn misschien zoals de zoon in het evangelie van vandaag die eerst niet naar de wijngaard wil gaan, maar toch gaat hij!

Op cruciale momenten in het evangelie horen we altijd deze woorden: ‘Wees niet bang’. Johannes vertelt ons ‘Volmaakte liefde drijft angst uit’. Laten we dus beginnen met te bidden dat de Heer onze harten zal bevrijden van angst. Voor sommigen is dit de angst voor verandering en voor anderen de angst dat er niets zal veranderen. Maar ‘het enige dat we te vrezen hebben is de angst zelf.[1]’.

Natuurlijk hebben we allemaal angsten, maar Aquino leerde ons dat moed betekent dat je weigert je door angst te laten knechten. Mogen we altijd gevoelig zijn voor de angsten van anderen, vooral van degenen met wie we het oneens zijn. Net als Abraham vertrekken we zonder te weten waar we heen gaan (Hebreeën 11.8). Maar als we ons hart bevrijden van angst, zal het wonderbaarlijk zijn voorbij onze verbeelding.

Als leidraad tijdens deze retraite zullen we mediteren over de Gedaanteverandering. Dit is de retraite die Jezus geeft aan zijn naaste discipelen voordat ze beginnen aan de eerste synode in het leven van de Kerk, wanneer ze samen (syn-hodos) naar Jeruzalem lopen. Deze retraite was nodig omdat ze bang waren voor deze reis die ze samen moesten maken. Tot nu toe hebben ze rondgezworven in het noorden van Israël. Maar in Caesarea Filippi beleed Petrus dat Jezus de Christus is. Dan nodigt Jezus hen uit om met hem mee te gaan naar Jeruzalem, waar hij zal lijden, sterven en uit de dood zal worden opgewekt. Dit kunnen ze niet accepteren. Petrus probeert hem tegen te houden. Jezus noemt hem ‘Satan’, ‘vijand’. De kleine gemeenschap is verlamd. Dus neemt Jezus hen mee de berg op. Laten we luisteren naar Marcus’ verslag van wat er gebeurde.

Zes dagen later nam Jezus Petrus, Jakobus en Johannes met zich mee en bracht hen op een hoge berg waar zij geheel alleen waren. Hij werd voor hun ogen van gedaante veranderd: zijn kleed werd glanzend, en zo wit als geen volder ter wereld maken kan. Elia verscheen hun, samen met Mozes, en zij onderhielden zich met Jezus. Petrus nam het woord en zei tot Jezus: “Rabbi, het is goed dat wij hier zijn; laten wij drie tenten bouwen, een voor U, een voor Mozes en een voor Elia.” Hij wist niet goed wat hij zei, want ze waren geheel verbluft. Een wolk kwam hen overschaduwen en uit die wolk klonk een stem: “Dit is mijn Zoon, de Welbeminde; luistert naar Hem!”  Toen ze rondkeken, zagen ze plotseling niemand anders bij hen dan alleen Jezus.”(Mc. 9, 2-8)

Deze retraite geeft hen de moed en de hoop om aan hun reis te beginnen. Het gaat niet altijd goed. Ze slagen er meteen niet in om de jongen te bevrijden van de boze geest. Ze maken ruzie over wie de grootste is. Ze begrijpen de Heer verkeerd. Maar ze gaan hun weg met een broze hoop.

Zo bereiden ook wij ons voor op onze synode door op retraite te gaan waar we, net als de discipelen, leren luisteren naar de Heer. Als we over drie dagen op weg gaan, zullen we vaak zijn als die discipelen, en elkaar verkeerd begrijpen en zelfs ruzie maken. Maar de Heer zal ons verder leiden naar de dood en verrijzenis van de Kerk.  Laten we de Heer vragen ons ook hoop te geven: de hoop dat deze synode zal leiden tot vernieuwing van de Kerk en niet tot verdeeldheid; de hoop dat we als broeders en zusters nader tot elkaar zullen komen. Dit is onze hoop, niet alleen voor de katholieke Kerk, maar voor al onze gedoopte broeders en zusters. Mensen hebben het over een ‘oecumenische winter’. Wij hopen op een oecumenische lente.

We komen ook samen met hoop voor het mensdom. De toekomst ziet er grimmig uit. Ecologische rampen dreigen ons thuis te vernietigen. Bosbranden en overstromingen hebben deze zomer de wereld verslonden. Kleine eilanden beginnen onder de zee te verdwijnen. Miljoenen mensen zijn op de vlucht voor armoede en geweld. Honderden zijn verdronken in de Middellandse Zee, niet ver van hier. Veel ouders weigeren kinderen te krijgen in een wereld die naar de ondergang lijkt te gaan. In China dragen jongeren T-shirts met de tekst: “Wij zijn de laatste generatie”. Laten we samenkomen in hoop voor de mensheid, vooral hoop voor de jongeren.

Ik weet niet hoeveel ouders er op de synode zijn, maar ik dank u dat u onze toekomst koestert. Na een moeilijke tijd in Zuid-Sudan, aan de grens met Congo, zat ik tijdens de vliegreis terug naar Groot-Brittannië naast een kind dat acht uur lang onafgebroken heeft geschreeuwd. Met schaamte moet ik bekennen dat ik moorddadige gedachten heb gekoesterd!  Maar wat is een mooier priesterambt dan kinderen opvoeden en proberen hun geest en hart te openen voor de belofte van het leven? Ouders en leraren zijn dienaren van hoop.

Dus komen we samen in hoop voor de Kerk en voor de mensheid. Maar de moeilijkheid is: We hebben tegenstrijdige hoop! Dus hoe kunnen we samen hopen?  Hierin zijn we net als de discipelen. De moeder van Jakobus en Johannes hoopte dat zij links en rechts van de Heer zouden zitten in de glorie en zo Petrus zouden verdringen; er is rivaliteit zelfs binnen de naaste vriendenkring van Jezus. Judas hoopte waarschijnlijk op een opstand die de Romeinen zou verjagen. Sommigen hoopten waarschijnlijkalleen maar dat ze niet gedood zouden worden. Maar  samen lopen ze verder. Welke gedeelde hoop kunnen wij dan hebben?

Bij het Laatste Avondmaal ontvingen ze een hoop die alles overtrof wat ze zich hadden kunnen voorstellen: het lichaam van Christus en zijn bloed, het nieuwe verbond, eeuwig leven. In het licht van deze eucharistische hoop moet al hun tegenstrijdige hoop als niets hebben geleken, behalve voor Judas die wanhoopte. Dit is wat Paulus ‘hopen tegen de hoop in’ noemde (Romeinen 4,18), de hoop die al onze hoop te boven gaat.

Ook wij zijn bijeen zoals de discipelen bij het Laatste Avondmaal, niet als een politieke debatzaal waar men wedijvert om te winnen. Onze hoop is Eucharistisch. Ik zag voor het eerst wat dit betekent in Rwanda in 1993, toen de onlusten net begonnen. We waren van plan om onze Dominicaanse zusters in het noorden te bezoeken, maar de Belgische ambassadeur vertelde ons dat we thuis moesten blijven. Het land stond in brand. Maar ik was jong en dwaas. Nu ben ik oud en dwaas! Die dag zagen we vreselijke dingen: Een ziekenzaal vol met jonge kinderen die ledematen hadden verloren door mijnen en bommen. Eén kind had beide benen, een arm en een oog verloren. Zijn vader zat naast hem te huilen. Ik ging de bush in om te huilen, vergezeld door twee kinderen die elk op één been hinkten.

We gingen naar onze zusters, maar wat kon ik zeggen? In het aangezicht van zulk zinloos geweld heb je geen woorden. Toen herinnerde ik me de woorden van de Heer: ‘Doe dit om mij te gedenken. Er is ons iets gegeven om te doen.  Bij het Laatste Avondmaal leek er geen toekomst te zijn. Alles wat in het verschiet lag was ogenschijnlijk falen, lijden en dood. En op dit donkerste moment maakte Jezus het meest hoopvolle gebaar in de geschiedenis van de wereld: ‘Dit is mijn lichaam, voor jullie gegeven. Dit is mijn bloed, voor jullie vergoten’. Dit is de hoop die ons voorbij alle verdeeldheid roept.

Een van mijn broeders in het oosten van Oekraïne ging de mis opdragen voor enkele zusters die gingen verhuizen. Alles was ingepakt. Het enige wat ze als pateen konden aanbieden was een rood plastic bord. Hij schreef: ‘Zo liet God ons zien dat hij bij ons was. Jullie zitten in een kelder, in de vochtigheid en de schimmel, maar Ik ben bij jullie – op een rood bordje van een kind, en niet op een gouden pateen'”.  Dit is de Eucharistische hoop van deze synodale reis. De Heer is met ons.

De hoop van de Eucharistie is voor wat voorbij ons voorstellingsvermogen ligt/ Het Boek Openbaring:  “Daarna zag ik een grote menigte, die niemand tellen kon, uit alle rassen en stammen en volken en talen. Zij stonden voor de troon en voor het Lam gekleed in witte gewaden en met palmtakken in de hand. En zij riepen allen luid: ‘San onze God, die op de troon is gezeten, en aan het Lam behoort de overwinning” (Openb. 7:9 e.v.). Dit is de hoop die de discipelen op de berg in de getransfigureerde Heer zagen. Hierdoor lijkt het conflict tussen onze verwachtingen onbeduidend, bijna absurd. Als we werkelijk op weg zijn naar het Koninkrijk, maakt het dan echt uit of je je aansluit bij zogenaamde traditionalisten of progressieven? Zelfs de verschillen tussen Dominicanen en Jezuïeten verbleken! Laten we dus naar hem luisteren, de berg afdalen en vol vertrouwen verder gaan. De grootste gaven zullen komen van degenen met wie we het oneens zijn als we naar hen durven te luisteren.

Tijdens onze Synodale reis kunnen we ons zorgen maken of we wel iets bereiken. De media zullen waarschijnlijk besluiten dat het allemaal tijdverspilling was, alleen maar woorden. Ze zullen kijken of er moedige beslissingen zijn genomen over zo’n vier of vijf hete hangijzers.  Maar de discipelen op die eerste synode, wandelend naar Jeruzalem, leken niets te bereiken. Ze probeerden zelfs te voorkomen dat de blinde Bartimeüs werd genezen. Ze leken nutteloos. Als de grote hongerige menigte zich rond Jezus verzamelt, vragen de discipelen aan de Heer: “Hoe kun je deze mensen hier in de woestijn met brood voeden?”. Jezus vraagt hen wat ze hebben, slechts zeven broden en een paar vissen (Marcus 8.1 – 10). Dat is meer dan genoeg. Als we gul geven wat we hebben in deze synode, zal dat meer dan genoeg zijn. De Heer van de oogst zal voorzien.

Naast onze priorij in Bagdad is een tehuis voor verlaten kinderen van alle geloven, gerund door de zusters van Moeder Theresa. Ik zal nooit de kleine Nura vergeten, ongeveer acht jaar oud, geboren zonder armen of benen, die de jongere kinderen voedt met een lepel in haar mond. Je kunt je afvragen wat het nut is van kleine daden van goedheid in een oorlogsgebied. Maken ze enig verschil? Is het niet gewoon pleisters plakken op een rottend lichaam? We doen kleine goede daden en laten de Heer van de oogst ze de vruchten geven die hij wenst. Vandaag komen we samen op het feest van de heilige Theresia van Lisieux. Zij werd 150 jaar geleden geboren. Ze nodigt ons uit om haar ‘kleine weg’ te volgen die naar het Koninkrijk leidt. Ze zei: ‘Bedenk dat niets klein is in de ogen van God.

In Auschwitz kreeg Primo Levi, de Italiaanse Jood, elke dag een deel van het brood van Lorenzo. Hij schreef: “Ik geloof dat het echt aan Lorenzo te danken is dat ik vandaag nog leef; en niet zozeer vanwege zijn materiële hulp, maar omdat hij me er door zijn aanwezigheid, door zijn natuurlijke en gewone manier van goed zijn, voortdurend aan herinnerde dat er nog een wereld buiten de onze bestaat, iets en iemand die nog puur en heel is, niet corrupt, niet woest… iets dat moeilijk te definiëren is, een verre mogelijkheid van goedheid, maar waarvoor het de moeite waard was om te overleven. Dankzij Lorenzo slaagde ik erin niet te vergeten dat ik zelf een mens was.[2]” De kleine portie brood redde zijn ziel.

De laatste woorden van St David, de beschermheilige van Wales, waren: Doe eenvoudige dingen goed. Onze hoop is dat alle kleine daden die we tijdens deze synode doen, vruchten zullen dragen die ons voorstellingsvermogen te boven gaan.  Op die laatste avond gaf Jezus zichzelf aan de discipelen: Ik geef mezelf aan jullie’. Laten we tijdens deze synode niet alleen onze woorden en overtuigingen delen, maar ook onszelf, met eucharistische vrijgevigheid. Als we ons hart voor elkaar openen, zullen er wonderlijke dingen gebeuren. De discipelen verzamelen alle stukjes brood en vis die overblijven na het voeden van de vijfduizend. Niets gaat verloren.

Een laatste punt. Petrus probeert Jezus tegen te houden om naar Jeruzalem te gaan, omdat hij het onzinnig vindt. Het is absurd om daarheen te gaan om gedood te worden. Wanhoop is geen pessimisme. Het is de schrik dat niets meer zin heeft. En hoop is geen optimisme, maar het vertrouwen dat alles wat we meemaken, al onze verwarring en pijn, op de een of andere manier zin zal krijgen. We vertrouwen erop dat, zoals Paulus zegt: “Nu weet ik ten dele; daarna zal ik begrijpen zoals ik begrepen ben” (1 Korintiërs 13.12).

Zinloos geweld vernietigt alle betekenis en doodt onze ziel. Toen de heilige Oscar Romero, de aartsbisschop van San Salvador, de plek bezocht waar het Salvadoriaanse leger een bloedbad aanrichtte, zag hij het lichaam van een jongetje in een greppel liggen: “Het was nog maar een kind, op de bodem van de greppel, met zijn gezicht omhoog. Je kon de kogelgaten zien, de kneuzingen van de slagen, het opgedroogde bloed. Zijn ogen waren open, alsof hij vroeg naar de reden van zijn dood en het niet begreep[3].’ Toch was het op dat moment dat Romero de zin van zijn leven ontdekte en de roep om het op te geven. Ja, hij was bang tot het einde. Zijn dode lichaam was doordrenkt met zweet terwijl hij naar de man keek die op het punt stond hem te doden. Maar hij was niet langer de slaaf van de angst.

Ik hoop dat er in deze synode geen geweld zal zijn! Maar vaak zullen we ons waarschijnlijk afvragen wat de zin van dit alles is, maar als we naar Hem en naar elkaar luisteren, zullen we de weg vooruit gaan begrijpen. Dit is ons christelijk getuigenis in een wereld die vaak het vertrouwen heeft verloren dat het menselijk bestaan enige zin heeft. Shakespeare’s Macbeth beweert dat het leven slechts een verhaal is, ‘verteld door een idioot, vol van geluid en woede, zonder betkenis[4]’. Maar door samen na te denken en te bidden over de grote vraagstukken waar de kerk en de wereld voor staan, getuigen we van onze hoop op de Heer die zin geeft aan elk menselijk leven.

Elke christelijke school is een getuigenis van onze hoop op ‘het licht dat schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet overwonnen’ (Johannes 1,5). In Bagdad stichtten de Dominicanen een academie die als motto heeft: ‘Hier zijn geen vragen verboden’. Midden in een oorlogsgebied getuigt een school van onze hoop dat de onzin van geweld niet het laatste woord zal hebben. Homs in Syrië is een stad die grotendeels verwoest is door zinloos geweld. Maar daar tussen de ruïnes ontdekten we een katholieke school. Hier weigerde de Nederlandse jezuïet Franz van der Lugt te vertrekken ondanks doodsbedreigingen. Hij werd zittend in de tuin doodgeschoten. Maar we vonden een oude Egyptische Jezuïet die nog steeds les gaf. Hij leidde een nieuwe generatie kinderen op om door te gaan met het proberen zin te geven aan hun leven. Zo ziet hoop eruit.

Dus, mijn broeders en zusters, we kunnen verdeeld zijn door verschillende verwachtingen. Maar als we naar de Heer en naar elkaar luisteren, op zoek om zijn wil voor de Kerk en de wereld te begrijpen, zullen we verenigd worden in een hoop die onze meningsverschillen overstijgt, en aangeraakt worden door degene die Augustinus die ‘schoonheid zo oud en zo nieuw’ noemde… Ik heb u geproefd en nu honger en dorst naar u; u hebt mij aangeraakt en ik stond in vuur en vlam voor uw vrede'[5] In de volgende sessie zullen we kijken naar een andere manier waarop we verdeeld kunnen zijn, door ons begrip van wat voor soort huis de Kerk is.

[1] Franklin D. Roosevelt

[2] ‘Overleven in Auschwitz’ The Tablet 21 januari 2006

[3] Scott Wright Oscar Romero en de gemeenschap van heiligen Orbis New York 2009 p.37

[4] Macbeth akte 5, scène 5

[5] Belijdenissen, Bk 7.27, brevierlezing voor zijn feest.

Aanbevolen door de broeders van Egmond:

Poustinia-online wil mensen samenbrengen in een leesgroep om verdiepende gesprekken te voeren met elkaar, persoonlijk en op de inhoud.

We beginnen met Levenslessen van een rabbijn, van Awraham Soetendorp

“Wat ik altijd heb willen doen, is dichterbij komen in de duisternis”

Awraham Soetendorp geboren in de oorlog. De eerste twee jaar van zijn leven bracht hij door op een onderduikadres. Op zijn 25ste begon hij, als jongste rabbijn van Nederland, met ‘het werk van vrede en hoop’. In de media groeide hij uit tot de stem van liberaal-joods Nederland.

Aan de vooravond van zijn tachtigste verjaardag blikt hij terug. Hij deelt de belangrijkste inzichten die hij opdeed in een rijk en bevlogen leven, dat getekend werd door de oorlog en de gevolgen daarvan. Hij zag veel en vaak onmogelijk te dragen verdriet om zich heen. Waar het om gaat, betoogt hij, is dat verdriet en woede uiteindelijk niet de overhand krijgen, maar dat de balans doorslaat naar hoop en optimisme.

Maar wat betekent een moedig en hoopvol leven, voor jezelf en voor de ander? Levenslessen van een rabbijn is een bezield, wijs en noodzakelijk boek over liefde, ankering, over breken en helen, over verzet, verzoening en een goed geweten.

Datum:   vrijdag 6, 13, 20 en 27 oktober 2023

Tijd:        10.30 uur tot 12.00 uur

Leiding:  Janneke Krijger en Frank Roes

Aanmelden: www.poustinia-online.nl

Van harte aanbevolen:  Online-cursus van Poustinia
Gods sterke dochters – grote vrouwen in de Bijbel

Steeds meer vrouwen willen een nieuwe weg van innerlijke vrijheid gaan, vertrouwend op hun vrouwzijn en meer bij zichzelf, met alles wat daarbij hoort.
Aan de hand van Bijbelse archetypen worden een aantal Bijbelse vrouwbeelden gepresenteerd, die iedere vrouw in zich draagt. Het gaat over een spirituele beleving die mensen altijd heeft ontroerd en om de kracht en ervaringen die ieder vrouw heeft meegemaakt.
Achter de heilige Benedictus van Nursia stond ook een sterke vrouw, die we vandaag de dag als heilige vereren.
Het is Scholastica, over wie paus Gregorius de Grote schrijft dat ze de zus van Sint Benedictus was. Zo is ze vandaag niet alleen een voorbeeld van haar ononderbroken liefde voor God, maar ook van haar oplettendheid waarmee ze de woorden van Benedictus en daarin het Woord van God in zich opneemt en laat werken.
De vier vrouwen laten zien hoe passie en liefde, vurigheid en koningschap, moederschap en priesterschap, wijsheid en rechtvaardigheidsgevoel, en zachtmoedigheid en strijdlust eruit kunnen zien in ons leven. Met een aanmoediging om deze eigenschappen in het leven toe te laten. Want vrouwen die kunnen genieten van hun individualiteit, worden onafhankelijker en sterker. Ze zijn niet meer de prinses die op de prins wacht, maar Koningin in hun eigen leven.

In de eerste reeks bijeenkomsten bespreken we:
• Debora, de richteres,
• Hagar, de verlatene en door de engel beschermde,
• Hanna, de wijze vrouw,
• Ruth, de vreemde

Datum: vrijdag 1, 8, 15 en 22 september 2023
Tijd: 10.30 uur tot 12.00 uur
Leiding: Janneke Krijger
Aanmelding: www.poustinia-online.nl

In 2015 schreef Paus Franciscus een brief aan iedere aardbewoner over de staat van ons gezamenlijk huis: de Aarde. In vervolg hierop maakte hij samen met anderen een mooie documentaire over zijn brief. In deze brief (Laudato Si) geeft de paus een stem aan vier groepen die in de periferie staan: de armen, de jeugd, de inheemse volken en de natuur zelf. In de film nodigt hij vier mensen uit die deze periferie vertegenwoordigen, om elkaar te ontmoeten en in dialoog te gaan.

Kijk hier de prachtige film en stuur het ook door aan de mensen om je heen of kijk het met een groep. De broeders hebben de film gezien en hopen dat het veel mensen mag inspireren om de aarde weer tot een Levende Aarde te maken.

PAX!

De Broeders van Egmond

Meert info: Officiele website film

Bram Verheijen, medewerker van de abdij en leider van de abdijschola, is naast zijn werk voor de abdij ook zanger in ensemble  Cantus Modalis.

O.l.v. Dr. Rebecca Stewart hebben leden van Cantus Modalis en het Ensemble Seconda Prat!ca samengewerkt in een herdenking van de 500e verjaardag van de dood van Josquin Desprez. Zij hebben een CD opgenomen als een hommage aan deze uitzonderlijke renaissance componist met als titel In Memoria Mea.

Op 27 augustus, de sterfdag van Josquin Desprez, waren ze te beluisteren tijdens het festival Oude Muziek in Utrecht.
De CD is vanaf vandaag in de abdijwinkel te koop.

Luister hier naar een fragment van de CD.

NPO Radio 4 besteedde ruim aandacht aan deze componist en ook aan deze CD, waarbij Dr. Rebecca Stewart, zangeres, etnoloog, Josquin-specialist en leider van Cantus Modalis, werd geïnterviewd door het programma Vrije Geluiden: hier te beluisteren

Verdere concerten:

Donderdag 23 september 2021
Festival Musica Antica
Lutherse Kerk, Den Haag om 17.00 en 20.00 uur.
Bekijk hier het programma

Vrijdag 24 september 2021
Festival Musica Sacra
OLV Basiliek, Maastricht om 17.00 uur.
Bekijk hier het programma

In november volgt er een tournee door Zweden.

Bram Verheijen, medewerker van de abdij en leider van de abdijschola, is naast zijn werk voor de abdij ook zanger in ensemble  Cantus Modalis.

O.l.v. Dr. Rebecca Stewart hebben leden van Cantus Modalis en het Ensemble Seconda Prat!ca samengewerkt in een herdenking van de 500e verjaardag van de dood van Josquin Desprez. Zij hebben een CD opgenomen als een hommage aan deze uitzonderlijke renaissance componist met als titel In Memoria Mea.

Op 27 augustus, de sterfdag van Josquin Desprez, waren ze te beluisteren tijdens het festival Oude Muziek in Utrecht.
De CD is vanaf vandaag in de abdijwinkel te koop.

Luister hier naar een fragment van de CD.

NPO Radio 4 besteedde ruim aandacht aan deze componist en ook aan deze CD, waarbij Dr. Rebecca Stewart, zangeres, etnoloog, Josquin-specialist en leider van Cantus Modalis, werd geïnterviewd door het programma Vrije Geluiden: hier te beluisteren

Verdere concerten:

Donderdag 23 september 2021
Festival Musica Antica
Lutherse Kerk, Den Haag om 17.00 en 20.00 uur.
Bekijk hier het programma

Vrijdag 24 september 2021
Festival Musica Sacra
OLV Basiliek, Maastricht om 17.00 uur.
Bekijk hier het programma

In november volgt er een tournee door Zweden.

De wolk van niet-weten is op veler verzoek opnieuw uitgegeven. Ben Frie is opnieuw onder de indruk. “Het tijdsverschil tussen toen (14e eeuw) en nu speelt nauwelijks een rol.” 

 (lees hier het bericht op ignisweb)

Onverwacht kreeg ik bezoek van een oude vriend. Hij zat in het pakketje dat op mijn deurmat was gevallen, en bestond in een vertaling van De wolk van niet-weten, met het verzoek van de uitgever om de derde druk te bespreken van deze oude mystieke tekst uit het laat-middeleeuwse christendom. “Het is al meer dan twintig jaar uitverkocht en is nu op verzoek van velen herdrukt”, aldus de uitgever. Ik had er een goede herinnering aan en nam de aanleiding graag aan om het na (inderdaad) lange tijd te herlezen.

Het gaat hier om mystiek, een ervaringsmatige kennis van God.

De inleiding van André Zegveld werd ongewijzigd overgenomen uit de editie van 1974 (Gottmer’s uitgeversbedrijf). De lezer wordt goed binnengeleid in de thematiek: het gaat hier om mystiek, een ervaringsmatige kennis van God, niet op grond van verstandelijk inzicht, maar van persoonlijke overgave. Het gaat om beschouwen, zoeken en leren kennen. Maar mystiek is een duister kennen: “het licht Gods is nacht voor de mens die Hem kennen wil”. Liefde is de grondtrek van het mystieke kennen: niet zweverig, “maar hard, gebiedend, terughoudend en belangeloos”.

Iemand die durft te steunen op eigen ervaring

De auteur van De wolk van niet-weten, zo wordt toegelicht, is onbekend. Het was een geestelijk leidsman, iemand die durft steunen op eigen ervaring. Het geschrift dateert uit de tweede helft van de veertiende eeuw en werd geschreven in Engeland (East Midland). Het was een tijd waarin het mystieke leven bloeide, overal in het Europa van toen. Zegveld ziet een interessante parallel tussen die tijd en de onze: er was grote beroering, en net als toen breekt onze tijd zonder zicht op een nieuw evenwicht. Tegelijk, zegt hij, is er een hang naar mystiek, naar kennis van de zin ervan. 

Welnu, wij moeten het moeitevolle werk van de beschouwing leren van het niets-doen, zwijgen: gelatenheid is een karakteristiek, wachten op wat wellicht gegeven wordt. Dat is de weg van de mystiek: je steeds intenser bewust worden van de diepe aanwezigheid van God, overal, omdat Hij de mens een gevoel geeft van zijn aanwezigheid. Het gaat om leven met God, niet om het begrijpen van God. Tot zover de inleiding.

Een reeks citaten uit het boek

Dan begint “een boek over beschouwing, getiteld De wolk van niet-weten (The cloud of unknowing), in welke wolk de ziel wordt verenigd met God. Het mag alleen beschikbaar zijn voor wie besloten heeft Christus volmaakt te willen volgen”. De aanspreking van de lezer is vertrouwelijk: “mijn vriend in God”. We laten uit het geschrift enkele citaten volgen; let meteen op de directheid van de vertaling.

Wat je ook probeert te doen, deze duisternis, deze wolk blijft tussen jou en God.

 

“Als je pas begint, vind je alleen maar duisternis, en als het ware een wolk van niet-weten. Je begrijpt niet wat dat te betekenen heeft, behalve dan dat je in je wil een onwrikbaar verlangen ontdekt dat uitgaat naar God. Wat je ook probeert te doen, deze duisternis, deze wolk blijft tussen jou en God.”

“Tref die zware wolk van niet-weten met de felle pijl van je verlangende liefde, en laat in geen geval ooit de gedachte om op te geven bij je toe.”

“Wees er zeker van dat je in dit leven nooit een onbewolkt zicht op God zult hebben.”

“Span daarom op alle mogelijke manieren al je krachten in om jezelf te leren kennen en ervaren zoals je werkelijk bent. Het zal dan niet lang duren, denk ik, of je zult een echte kennis en ervaring hebben van God, zoals Hij is.”

“Het is zwaar werk – vergis je daarin niet – voor wie beschouwend wil leven, echt zwaar werk, behalve als God het hem door een bijzondere genade gemakkelijker maakt, of hij er door lang volhouden aan gewend geraakt is.” 

Jezelf overleveren aan God

De uitnodiging is heel duidelijk: lever jezelf over aan God; je nederigheid bewerkt dat God zelf in zijn macht neerdaalt in jou. Er volgt een waarschuwing voor hoogmoed: “sla bekoringen neer met het scherpe tweesnijdende zwaard der onderscheiding”. Ontmasker dwalingen. “En roep dan in de geest onophoudelijk alleen maar dit ene: ‘Zonde, zonde, zonde! Help, help, help!’” Het gaat over misleid worden, de duivel, maar ook over God die met je omgaat “zoals iedere vader zijn kind kust en knuffelt”. Altijd blijft er een wolk van niet-weten tussen jou en je God: “Lees daarom dit geschrift twee of drie maal; hoe vaker, hoe beter, want des te meer zul je ervan begrijpen. […] Maar schreeuwers, vleiers en kankeraars, kwaadsprekers en bemoeiallen, of wat voor soort brompotten ook, hoeven voor mij dit boek niet te zien. […] Ik heb liever dat ze er nooit iets over horen.”

De auteur is een sterk pedagoog, die de lezer direct weet aan te spreken

 

We horen al lezend echo’s van geestelijke geschriften elders, in heldere, klare taal, en vloeiend Nederlands. Het werkt als een handleiding, een gebruiksaanwijzing voor het geestelijk leven. De auteur is een sterk pedagoog, die de lezer direct weet aan te spreken. Het is geen eenvoudige handleiding, en de suggestie om het meermalen te lezen blijft alleszins geldig. Het tijdsverschil tussen toen (14e eeuw) en nu speelt nauwelijks een rol, al mag gezegd zijn dat nederigheid uit ons taalgebruik verdwenen lijkt. Dit boek haalt het woord op volle kracht terug.

De wolk van niet-weten. Sint-Adelbertabdij, Egmond, 1994. Uitgeverij Karnak, 2020, Drempt. 160 blz. € 24,9

Bron: ignisweb